Tytuł stał się dla Krakowa nie tylko znakiem wielowiekowego dziedzictwa kultury oraz szansą na lepszą promocję literackiej tożsamości miasta Szymborskiej, Miłosza, Lema, Conrada, Kantora i Mrożka, ale motywacją do podjęcia systemowych działań dla promocji czytelnictwa, wsparcia dla twórców i ochrony lokalnego rynku książki.
Księgarnie to priorytetowy obszar działań w ramach programu Kraków Miasto Literatury UNESCO, który w 2016 roku przyjęła do realizacji w formie uchwały Rada Miasta Krakowa. Krakowskie Biuro Festiwalowe – operator programu KMLU znajduje się w stałym kontakcie z środowiskiem księgarskim Krakowa, inicjując i koordynując działania związane z ochroną i rozwojem tradycyjnego księgarstwa oraz promocją księgarń jako centrów kultury.
Od 2009 roku w Krakowie działa program wspierania przedsiębiorczości w zakresie branż chronionych i zanikających, uprawniający księgarzy i antykwariuszy do preferencyjnych czynszów w ramach lokali miejskich. To pierwsze tego typu rozwiązanie w Polsce. Ochrona przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie branż chronionych i zanikających w Krakowie polega na:
a) wynajmie lokali użytkowych stanowiących własność Gminy Miejskiej Kraków przeznaczonych na działalność dotyczącą branż chronionych w trybie przetargu na najem lokalu użytkowego, który jest ograniczony pod względem przedmiotowym (przetarg celowy),
b) stosowaniu wobec najemców lokali użytkowych waloryzacji stawek czynszu netto, z uwzględnieniem specyfiki branż chronionych i zanikających.
W 2015 roku Rada Miasta Krakowa rozszerzyła zapisy o preferencyjnych zasadach wynajmu lokali miejskich na księgarnie oferujące w ramach swojej działalności kawę i drobną gastronomię.
Jak w praktyce wygląda system czynszów preferencyjnych? Księgarz lub antykwariusz startujący w przetargu organizowanym przez Zarząd Budynków Komunalnych zostaje automatycznie przydzielony do IV grupy stawek czynszowych (w grupie tej znajdują się m.in. galerie oraz inne branże chronione, reprezentujące głównie tradycyjne zawody rzemieślnicze, takie jak zegarmistrzostwo, krawiectwo czy stolarstwo), z prawem do czynszu w wysokości ok 1/3 stawki obowiązującej przedsiębiorców z I grupy (np. banki, hotele i restauracje). Trzeba nadmienić, że wysokość stawek czynszowych różni się oczywiście w zależności od położenia względem centrum miasta. I tak dla porównania: księgarz biorący udział w aukcji na lokal w strefie A (Śródmieście za wyłączeniem obszaru wewnątrz Plant) ma prawo do czynszu wysokości 11 zł netto za 1 m2 powierzchni lokalu (przedsiębiorca z I grupy – 23,70 zł netto). Strefa Ex obejmująca obszar Starego Miasta wewnątrz Plant to odpowiednio 21,90 zł netto dla przedsiębiorców z IV grupy i 34,80 zł netto dla grupy.
Szczegółowa tabela stawek czynszowych netto za najem lokali użytkowych (stan zgodnie z zarządzeniem Nr 2760/2013) Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 24 września 2013 r. z późn. zm.) – załącznik
Co to jest przetarg celowy? Przetarg na najem lokalu użytkowego, który jest zawężony pod względem przedmiotowym to taka forma przetargu, w którym startować mogą wyłącznie przedsiębiorcy danej branży. Organizacja przetargu celowego na księgarnię lub antykwariat jest de facto gwarancją, że w danym lokalu powstanie księgarnia lub antykwariat (oczywiście, o ile zgłosi się chętny). Z rozwiązania tego skorzystano do tej pory kilkukrotnie, m.in. w 2013 roku, kiedy utrzymano funkcję antykwariatu w lokalu przy ul. Szpitalnej 19. Do rozpisania przetargu celowego konieczna jest m.in. pozytywna opinia Rady Dzielnicy, w której znajduje się lokal oraz pozytywna opinia Komisji Mienia i Rozwoju Gospodarczego Rady Miasta Krakowa.
Do pobrania: Program wspierania przedsiębiorczości w zakresie branż chronionych i zanikających
Do pobrania: Aktualizacja programu z 2015 (poszerzenie definicji księgarni uprawnionej do ulg)
Ciekawostka ze świata: wiele o tym, jak wiele może zrobić miasto dla księgarń mówi przykład Paryża. W latach 2004-2014 stolica Francji przeznaczyła na program rewitalizacji tradycyjnych branż w 6 dzielnicach centrum aż 50 mln euro! W dzielnicy V (tzw. Dzielnica Łacińska, siedziba uniwersytetu Sorbona, miejsce, w którym od zawsze koncentrował się handel książką) spółka SEMAEST kupowała w imieniu miasta lokale z przeznaczeniem pod księgarnie. W ten sposób udało się zachować w okolicy uniwersytetu przynajmniej kilkanaście księgarń o profilu naukowo-akademickim. W większości służą one społeczności studenckiej Paryża do dziś.
Drugim – i równie kluczowym instrumentem wsparcia jest uruchomiony w 2016 roku program wspierania działalności kulturalnej prowadzonej w księgarniach stacjonarnych funkcjonujących na obszarze Gminy Miejskiej Kraków.
Ograniczenia wynikające z obowiązujących przepisów prawnych uniemożliwiają bezpośrednie dofinansowanie przedsiębiorców księgarzy celem zlecenia realizacji wydarzeń literackich. Uprawnionymi do pozyskiwania środków z budżetu Miasta Krakowa zadań publicznych w zakresie upowszechniania literatury i kształtowania postaw czytelniczych są organizacje pozarządowe, działające w obszarze kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego.
Na realizację zadań publicznych wybranych w otwartym konkursie ofert przeznaczane są corocznie środki w kwocie 200 000 zł. Program zakłada udział w otwartym konkursie ofert fundacji lub stowarzyszeń – organizacji pozarządowych, która zbiorą propozycje planowanych w księgarniach przedsięwzięć i stworzą całoroczne programy kulturalne aktywizujące życie kulturalne w różnych krakowskich księgarniach. W ramach udzielonej dotacji możliwe jest zlecenie, przez ww. organizację, wykonania poszczególnych przedsięwzięć księgarniom. Dotacja może być przeznaczona m.in. na pokrycie honorariów autorskich pisarzy i prowadzących spotkania, zapewnienie nagłośnienia i tłumaczenie spotkań, zakup materiałów na warsztaty itp.
Program opiera się na prostym założeniu, że to sami księgarze wiedzą najlepiej, jak sprawić, by ich księgarnia tętniła życiem kulturalnym – potrzebują jedynie narzędzia wsparcia, które pozwoli im na realizację własnych planów. Dzięki programowi tylko w 2016 roku w 11 krakowskich księgarniach odbyło się przeszło 100 spotkań autorskich, dyskusji i debat, warsztatów i kameralnych koncertów, wystaw i projekcji filmowych.
Kolejne edycje konkursu ogłaszane są co roku w styczniu na stronie Biuletynu Informacji Publicznej:
Sprawdź aktualne konkursy ofert
Od początku 2020 r. pandemia koronawirusa postawiła księgarnie w bardzo trudnej sytuacji – blisko 98% spadki obrotów, zanik ruchu pieszego w mieście i nieznane rokowania na przyszłość. Miasto Kraków błyskawicznie zareagowało na sytuację, zawieszając pobieranie czynszów w lokalach miejskich i przeznaczając 100 tys. zł na bezpośrednie wsparcie finansowe dla księgarni. W ramach miejskiej strategii „Kultura Odporna” Krakowskie Biuro Festiwalowe zrealizowało program „Księgarnie Odporne”, w którym wzięły udział 22 krakowskie księgarnie i antykwariaty. Jednym z efektów programu były publikowane na Facebooku wideorecenzje, w których krakowscy księgarze i księgarki polecali swoje ulubione książki, a także recenzje tekstowe, jakie zamieszczaliśmy w kolejnych numerach informatora kulturalnego „Karnet”. Ich autorzy i autorki dali się w nich poznać nie tylko jako kompetentni sprzedawcy, ale przede wszystkim pasjonaci i przewodnicy po świecie literatury – krytycy literaccy, którzy swoją wiedzę wcielają na co dzień w praktyce.
Księgarnie Odporne:
Wszystkie wideorecenzje powstałe w ramach programu obejrzeć można na profilu Kraków Miasto Literatury UNESCO na Facebooku.
Organizatorzy nie wykluczają kontynuacji programu w miarę postępów sytuacji epidemiologicznej.
